24
јун
2018

Spomenik braći Sokolović – Mehmed-paši i Svetom Makariju, koji će na Vidovdan biti svečano otkriven u Andrićgradu, djelo vajara Zorana Kuzmanovića, biće sutra transportovan u Andrićgrad.

Spomenik nastao zahvaljujući ideji režisera Emira Kusturice pokazaće novim generacijama pozitivan primjer iz istorije Srba i Bošnjaka, a ovjekovječen bratski zagrljaj vezira Mehmed-paše Sokolovića i patrijarha Srpske crkve Makarija, simbolizovaće obnovu Pećke Patrijaršije – najveći i najznačajniji događaj za srpski narod u vrijeme turske vladavine, pišu beogradske „Večernje novosti“.

Direktor Arhiva Srpske pravoslavne crkve /SPC/ Radovan Pilipović navodi da bi obnoviteljski zamah patrijarha srpskog Makarija Sokolovića i njegovih nasljednika bio nemoguć, da nije bilo „Bajice, iz malenih Sokolovića kod kasabe Rudo u višegradskoj nahiji, mileševskog đaka i čteca, a docnijeg velikog vezira Mehmed-paše Sokolovića“.

Pilipović u tekstu objavljenom u „Večernjim novostima“ ističe da je patrijarh srpski Makarije Sokolović bio obnovitelj autokefalne Srpske crkve odnosno prestola Svetog Save“, za šta je dobio ferman od turskih vlasti 1557. godine.

Tradicija o ovome sačuvala se u „Tronoškom rodoslovu“ u kome se kaže da je došlo vrijeme „Makarija patrijarha koji je od brata svoga velikoga vezira turskog carskim hatišerifom sve manastire i crkve obnovio“.

Pilipović ističe da je obnovljena Pećka Patrijaršija imala jurisdikciju nad svim geografskim oblastima koje je sredinom 16. vijeka naseljavao srpski narod.

Pod upravom Srpske crkve nalazili su se Banat, Bačka, Baranja, Srem, Slavonija, Bosanska Krajina, Lika, Krbava, Bosna, Hercegovina, Dalmacija, Crna Gora, kao i starije srednjovjekovne oblasti nekadašnje despotovine i Kraljevine Srbije koje su na jugu dopirale do linije Gostivar – Demir Kapija – Štip – Radovište, praveći širok luk i obuhvatajući Rilu i Samokov na jugoistoku i istoku.

„Ta granica susreta jurisdikcija Pećke patrijaršije i Ohridske arhiepiskopije bila je praktično granica države kralja Milutina prema Vizantiji u 16. vijeku“, navodi Pilipović.

On napominje da ponovno ustrojena autokefalna Srpska crkva ostaje produžetak Nemanjićke države, a srpski patrijarsi su zadržali pravo suđenja svojim vjernicima u nekim krivičnim i svjetovnim sporovima, kao što su bračne parnice i pitanja nasljeđa, i to po zakonskim članovima Dušanovog zakonika i Sintagme Matije Vlastara.

Srpska crkva je uredila pravni odnos sa Osmanskom državom i na osnovu fermana imala je dozvolu da obnavlja stare i zapustjele hramove, da ih uređuje i u njima obnavlja duhovni život, da se stara o crkvenoj prosvjeti i sličnom.

Kako ističe Pilipović, srpski narod, iako pod tuđinskom vlašću, našao se duhovno objedinjen u jednom crkvenom organizmu velikog duhovnog i nacionalno-moralnog značaja, okupljen oko „prestola svetiteljstva srpske zemlje“.

On navodi da se podaci o ranoj biografiji velikoga vezira Mehmeda Sokolovića nalaze između ostalog i u mletačkim izvorima, koji navode da se školovao u manastiru Mileševi, a da je preko „danka u krvi“ dospio u odjeljenje dvorske posluge u Carigradu, gdje je morao da se odrekne hrišćanstva.

Prema Pilipovićevim riječima, Mileševa, kao mjesto čuvanja moštiju Svetog Save, bilo je sveto mjesto poštovanja i za muslimane.

O tome su sredinom 16. vijeka ostavili svjedočanstvo strani pisci i putnici. Tako je Venecijanac Katarino Zen 1550. godine zapisao da mileševski kaluđeri žive od milostinje „što im ponajviše pružaju Turci koji sveca osobito poštuju i jako ga se boje“.

Despot Ilirika Đorđe Branković u svojim „Hronikama“ je zapisao da „Turci vjeruju Svetom Savi i da uzimaju na se znak krsta, osjenjujući se njime“.

Patrijarh Makarije Sokolović je još za svoga života obnovljeni pećki arhiepiskopski i patrijaraški presto predao svome sinovcu Antoniju, tadašnjem hercegovačkom mitropolitu.

Taj izuzetan događaj u srpskoj crkvenoj istoriji 16. vijeka desio se 1572. godine na saboru u manastiru Banja kod Priboja, u crkvi Svetog oca Nikole, gdje se kao ktitori, osim patrijarha Makarija Sokolovića, prikazuju još i Dionisije Sokolović, novobrdski mitropolit i Antonije Sokolović kao novi patrijarh.

Makarijevi nasljednici su se potpisivali uglavnom kao „arhiepiskopi pećki i patrijarsi svih Srba i Bugara, sjevernih, pomorskih i zapadnih strana“.

Istoričar Konstanin Jireček /1854–1918/ zaključuje svoj značajan rad o velikom veziru Mehmedu Sokoloviću ocjenom da „Sokolovićev odnos prema Pećkoj crkvi pokazuje da se kod Srba muslimana u 16. vijeku nikako nije ugasila svijest o nacionalnom i vjerskom porijeklu i da su se oni trudili da svoj uticaj kod Porte ulože za dobro narodne crkve, jedinog ostatka starog domaćeg državnog organizma“.

„I Bajica, koji je postao veliki vezir, a i mnogi drugi islamizovani Srbi, bili su istaknuti ljudi u turskom feudalnom državnom sistemu 16. i 17. vijeka. U tim ranijim vremenima, krvne veze nisu dopuštale udaljavanje i rađanje mržnje“, zaključuje Pilipović.

Srna